Hortiterapia

Hortiterapia, zwana również terapią ogrodniczą, to jedna z form terapii wspomagających tradycyjne metody rehabilitacji, przeznaczona dla ściśle określo­nych grup pacjentów ze zdiagnozowanymi zaburzeniami oraz problemami zdro­wotnymi. W Polsce hortiterapia to bardzo nowa terapia, nie do końca poznana, przez lekarzy niedoceniana i nieuznawana. W terapii tej wykorzystuje się rośliny do poprawy zdrowia fizycznego i psychicznego człowieka przez pracę w ogro­dzie. Terapia ta od ogrodnictwa amatorskiego różni się tym, że jest prowadzona przez terapeutów w wyspecjalizowanych instytucjach przystosowanych do tego celu. Terapia ogrodnicza w różnych krajach jest prowadzona z osobami z takimi schorzeniami, jak: psychiczne, umysłowe, fizyczne, sensoryczne, geriatryczne, uzależnienie od alkoholu, narkotyków oraz wykluczenie społeczne.

W Polsce powstają placówki zajmujące się prowadzeniem zajęć terapeu­tycznych. Zajęcia takie są prowadzone w ramach warsztatów terapii zajęciowej, w domach opieki społecznej, ośrodkach dla osób uzależnionych, przedszkolach, gospodarstwach agroturystycznych, ogrodach botanicznych. Zajęcia muszą być przygotowane zgodnie z potrzebami oraz możliwościami pacjentów.

Ogrodoterapię możemy podzielić na terapię czynną lub bierną. Bierna tera­pia ogrodnicza polega na przebywaniu w ogrodzie, na spacerowaniu, obserwacji, dotykaniu roślin, a przede wszystkim pobudzaniu zmysłów bodźca­mi jakie dostarczają rośliny, dzięki czemu pacjent się wycisza, następuje obniżenie napięcia. Wykorzystując w tej terapii rośliny, możemy stymulować wszystkie pięć zmysłów: dotyk, wzrok, słuch, zapach i smak. W ramach hortiterapii czyn­nej natomiast są prowadzone różne zajęcia w ogrodzie (przygotowanie podłoża, siew nasion, pikowanie rozsady, sadzenie roślin i cebul, pielenie chwa­stów, podlewanie, cięcie pielęgnacyjne, zbiory kwiatów na suche bukiety, owo­ców i warzyw, grabienie liści, koszenie trawnika) oraz w szklarni, ogrodzie zimowym, oranżerii (siew nasion, pikowanie, podlewanie, pielęgnacja i przesa­dzane roślin doniczkowych, rozmnażanie wegetatywne roślin). Zajęcia można również przeprowadzić w specjalnych pracowniach, np. florystycznej - wykony­wanie dekoracji roślinnych: kolaży, bukietów, stroików okolicznościowych, wieńców.

Na podstawie dostępnej literatury oraz badań można zaobserwować, że hortiterapia wpływa na polepszenie sprawności fizycznej oraz koordynacji ruchowo-manualnej, szczególnie u dzieci. Obniża ciśnienie krwi, stymuluje i wyostrza wszystkie zmysły, które są uruchamiane w otoczeniu przyrody. Oglądanie, doty­kanie roślin poprawia nastrój, redukuje stres i napięcie, obniża depresję. Znajo­mość uprawy kwiatów, warzyw, owoców zwiększa świadomość własnej warto­ści i pewności siebie, zwiększa poczucie odpowiedzialności, przydatności i spełnienia. Przebywanie w ogrodzie polepsza koncentrację i pamięć, zwiększa samodzielność, niezależność oraz zdolność rozwiązywania problemów. Praca w ogrodzie uczy dokładności, cierpliwości i kreatywności oraz poszerza umie­jętności i wiedzę o otaczającej przyrodzie. Uczy również planowania pracy i jej poszczególnych etapów. Praca w zespole zwiększa zaufanie do innych ludzi, podnosi zdolności pracy w grupie oraz komunikacji z innymi osobami i nawią­zywania więzi międzyludzkich.

Mam nadzieję, że ta publikacja przybliży Czytelnikom zagadnienia dotyczą­ce ogrodoterapii. Pokaże, jakie nieocenione zalety mają rośliny. Grono specjali­stów podzieliło się swoją wiedzą, która może się przydać osobom zajmującym się terapią zajęciową w ośrodkach terapeutycznych, a także opiekunom osób niepełnosprawnych. Tematy zawarte w monografii dobrano w ten sposób, aby w Polsce wzrosło zainteresowanie ogrodolecznictwem. Kolejne tego typu publi­kacje oraz wyniki następnych badań nad tą problematyką wpłyną być może na przekonanie lekarzy o terapeutycznym znaczeniu tej metody we wspomaganiu rehabilitacji osób chorych. W ośrodkach terapeutycznych zostanie przeszkolony personel lub do prowadzenia zajęć będą przyjmowani wykwalifikowani specja­liści z zakresu hortiterapii. Tematy zawarte w monografii dotyczą: ogrodów terapeutycznych, roślin doniczkowych w hortiterapii, elementów hortiterapii w terenach zurbanizowanych przeznaczonych dla młodych ludzi, znaczenia bar­wy w hortiterapii, hortiterapii w warsztatach terapii zajęciowej, roślin ozdob­nych w ogrodach dla niewidomych, warsztatów terapeutycznych w Środowisko­wym Domu Samopomocy w Marcinkowie, terapeutycznego oddziaływania roślin warzywnych i ziół, zielonych placów zabaw w hortiterapii oraz ogrodote­rapii w pracy z dziećmi.

Monografia zawiera dziesięć prac. Autorzy reprezentują polskie ośrodki na­ukowe z dziedziny ogrodnictwa oraz architektury krajobrazu. Serdecznie dzięku­ję recenzentom oraz wszystkim autorom artykułów za uczestnictwo w projekcie „Hortiterapia".

Spis treści

Znaczenie oraz wykorzystanie roślin warzywnych i ziół w terapii

Zielony plac zabaw w hortiterapii

Rośliny doniczkowe w hortiterapii

Ogrodoterapia w pracy z dziećmi

Barwa w hortiterapii

Hortiterapia w warsztatach terapii zajęciowej

Rośliny do ogrodów terapeutycznych

Warsztaty terapeutyczne w Środowiskowym Domu Samopomocy w Marcinkowie

Rośliny ozdobne w ogrodach dla niewidomych

Elementy hortiterapii w terenach zurbanizowanych przeznaczone dla młodych ludzi