Gospodarowanie słomą

Biomasę roślin uprawnych stanowią części nadziemne i korzenie. W przypadku roślin zbożowych i innych zbieranych na nasiona oprócz plonu głównego znaczny udział w plonie biomasy ma słoma. Zatem słoma jest plonem ubocznym, który tworzą w głównej mierze dojrzałe lub wysuszone źdźbła i łodygi pozostające po omłocie roślin uprawnych. Po omłocie, oprócz słomy będącej podstawowym składnikiem struktural­nym roślin, pozostają plewy lub łuski bądź strączyny oraz tzw. zgoniny składające się z fragmentów źdźbeł, osadek kłosowych i liści. Po zbiorze roślin kombajnem na polu pozostaje część słomy w formie ścierni oraz plewy (łuski) i zgoniny, a pozostała zasad­nicza jej część jest zbierana (usuwana) z pola lub po rozdrobnieniu przyorana w ce­lach nawozowych.

Wykorzystanie słomy zależy od potrzeb występujących w danym gospodarstwie (pasza, ściółka, pozostawienie na polu do przyorania), a w przypadku braku takiego zapotrzebowania lub wystąpienia jej nadmiaru może być przedmiotem zbytu (produkt rynkowy).

Znaczenie i kierunki wykorzystania słomy z upływem lat ulegają zmianom. Jeszcze w latach 80. słomę wykorzystywano bezpośrednio w gospodarstwach rolnych, prze­znaczając głównie na ściółkę i paszę dla zwierząt. Natomiast w ostatnim 20-leciu zmieniło się jej wykorzystanie w rolnictwie spowodowane:

- zwiększeniem powierzchni uprawy zbóż i zarazem ilości produkowanej słomy;

- zmniejszeniem pogłowia zwierząt gospodarskich, co ograniczyło zużycie słomy na paszę i ściółkę;

- powstaniem dużej grupy gospodarstw bezinwentarzowych.

W wyniku tych zmian w skali rejonu i kraju mniej słomy zużywa się w produkcji zwierzęcej, a więcej przeznacza na przyoranie dla zrównoważenia bilansu substancji organicznej w glebie. Równocześnie występują nadwyżki słomy, które mogą być zu­żyte na cele alternatywne. Ponadto w ostatnich latach znacznie wzrosło zaintereso­wanie wykorzystaniem biomasy jako źródła energii, w tym słomy zbóż i rzepaku. Na­leży dodać, że wymienione kierunki zmian w zakresie zagospodarowania słomy wy­kazują duże zróżnicowanie regionalne.

W związku ze znacznym zainteresowaniem słomą podjęto próbę przedstawienia w sposób syntetyczny zagadnień związanych z jej produkcją i możliwością zagospo­darowania. Opracowanie zawiera podstawowe informacje o właściwościach słomy i kierunkach jej wykorzystania zarówno w rolnictwie, jak i w innych działach gospo­darki. Podany wykaz literatury źródłowej umożliwia znalezienie bardziej szczegóło­wych danych i informacji dla pogłębienia interesującego zagadnienia. Opracowanie może służyć jako pomoc studentom i uczniom szkół rolniczych oraz specjalistom i doradcom, a także producentom rolnym.

Spis treści

Rodzaje i skład chemiczny słomy      

Produkcja i bilans słomy       

Czynniki kształtujące plon słomy          

Ocena wielkości plonu słomy   

Wielkość produkcji słomy        

Bilans słomy    

Kierunki wykorzystania słomy

Słoma jako pasza        

Słoma na ściółkę         

Słoma jako nawóz       

Słoma jako źródło energii        

Inne kierunki wykorzystania słomy

Zbiór i składowanie słomy     

Literatura         

Fotografie       

Spis tabel, rysunków i fotografii