Leśnictwo polskie w ujęciu historycznym

Człowiek od zarania swojego istnienia był i nadal jest związany z otaczającą go przyrodą. W swojej działalności i rozwoju uzależniony był od jej bogactwa i różnorodności. Istotną rolę w rozwoju ludzkiej cywilizacji odgrywały lasy. Można zaryzykować stwierdzenie, że przez tysiące lat las był prawdziwym domem człowieka. To właśnie tam znajdował pokarm i ochronę przed wrogami, dobre warunki do rozwoju. Wraz z upływem czasu człowiek nauczył się uprawiać rośliny, udomowił zwierzęta i ta bardzo bezpośrednia zależność od lasu uległa znacznemu zmniejszeniu, ale las pozostał ważnym elementem w rozwoju gospodarczym. W sposób szczególnie wyraźny zależność jakości życia od lasu, będącego znaczącą częścią otaczającej nas przyrody, zaczynamy rozumieć obecnie.

Okres ostatnich 150-200 lat charakteryzuje się bardzo dynamicznymi zmianami zachodzącymi w środowisku przyrodniczym oraz rozwojem populacji ludzi na globie ziemskim. Z 510 min km2 powierzchni Ziemi większość zajmują oceany i morza, na lądy przypada około 150 min km2, z czego 40% stanowią chłodne i gorące pustynie, tundry obszarów polarnych oraz stepy strefy podzwrotnikowej. Obecnie na świecie lasy zajmują powierzchnię około 40 min km2,80% zasobów leśnych to lasy publiczne, a tylko 40% wszystkich lasów ma aktualne plany urządzenia (zagospodarowania). Z dostępnych danych wynika, że jeszcze w XVI wieku lasy zajmowały 76 min km2. Szacuje się, że około 10 tysięcy lat przed naszą erą Ziemię zamieszkiwało do 10 min mieszkańców. W 1000 roku p.n.e. było ich już 50 min, a w 1000 roku n.e. na globie ziemskim żyło 250-350 min osób. W 1820 roku populacja ludzi na Ziemi sięgnęła jednego miliarda. Rozwój nauki, techniki, uprawy i ochrony roślin, postęp w medycynie na przełomie wieków XIX i XX to podstawa zwiększania się dynamiki wzrostu populacji ludzi na Ziemi. Trzeba było już tylko 110 lat, żeby w 1930 roku populacja ta się podwoiła. Wzrost o następny miliard nastąpił już po 30 latach, w 1960 roku, kiedy na globie ziemskim zamieszkiwały trzy miliardy obywateli. Tempo przyrostu liczby ludzi nabrało przyspieszenia: w 1974 roku było nas cztery miliardy, w 1988 roku - pięć miliardów, w 1999 roku sześć miliardów, a w 2012 roku siedem miliardów. Wzrastająca populacja ludzi na Ziemi potrzebuje coraz więcej żywności i wody, co niewątpliwie ma wpływ na funkcjonowanie ekosystemów leśnych.

Pomimo powszechnego rozumienia znaczenia lasów dla jakości życia, ich powierzchnia na świecie każdego roku maleje. Jednocześnie człowiek potrzebuje coraz więcej drewna. Opracowane prognozy zakładają, że w 2050 roku konsumpcja drewna przemysłowego z obecnej ilości 1,7 mld m3 rocznie wzrośnie do około 2,3 mld m3, a drewna energetycznego z 3,0 do 3,5 mld m3.

Celem tej publikacji jest przybliżenie Czytelnikom roli i znaczenia lasów w dziejach, rozwoju cywilizacyjnym i wykorzystania lasów zarówno w średniowieczu, jak i w czasach nowożytnych. W pracy opisano sposób prowadzenia gospodarki leśnej w poszczególnych zaborach oraz w okresie II Rzeczypospolitej. Szczegółowo przedstawiono rozwój polskiego leśnictwa po II wojnie światowej z uwzględnieniem zasięgów ważniejszych gatunków drzew leśnych, regionalizacji przyrodniczo-leśnej, struktury siedlisk oraz rozmieszczenia lasów i polityki zadrzewieniowej kraju. Pozostajemy w przekonaniu, że publikacja ta pozwoli Państwu na lepsze zrozumienie zarówno roli leśnictwa, jak i jego znaczenia w rozwoju gospodarczym i cywilizacyjnym naszego kraju.