Ul optymalny termicznie

Poznaj nową technikę pszczelarską, która może zrewolucjonizować Twoje podejście do zimowli i kondycji rodzin pszczelich. Opierając się na obserwacjach naturalnych siedlisk pszczół, Marc Guillemain przez trzy dekady rozwijał system inspirowany strukturą dziupli, zapewniając pszczołom warunki zbliżone do tych, jakie występują w przyrodzie. Efektem jego pracy jest innowacyjna przegroda PIWW – Przegroda Izolacyjna Wysokiej Wydajności, której skuteczność potwierdzają pszczelarze z całego świata.

Technologia ta łączy właściwości izolacji refleksyjnej i termicznej, minimalizując straty ciepła przez przewodnictwo, co przekłada się na wyraźnie mniejszą śmiertelność zimową. Co ważne, PIWW została zaprojektowana tak, aby mogła być wdrożona w nowoczesnych pasiekach produkcyjnych, a jej działanie wspiera szczegółowa instrukcja obsługi opracowana przez samego autora.

W swojej książce Marc Guillemain nie tylko opisuje zasady działania PIWW, ale również dzieli się doświadczeniami z jej wdrażania w różnych warunkach klimatycznych. Coraz większe zainteresowanie techniką widoczne jest zarówno wśród profesjonalistów, jak i pasjonatów pszczelarstwa szukających metod na poprawę dobrostanu pszczół i skuteczniejsze przygotowanie rodzin do zimy.

Pewnego roku podczas ścinki drzewa okazało się, że było ono puste w środku, a w jego wnętrzu osiedliła się rodzina pszczela. Marc Guillemain przeniósł ją do ula na dwanaście ramek. Jednak, co wszyscy dobrze znamy, następnej wiosny rój nie przetrwał. Marc, doświadczony pszczelarz, był zdezorientowany tym niepowodzeniem. Po wielu rozważaniach doszedł do wniosku, że ul jest zbyt zimnym schronieniem.

Pomysł izolowania uli narodził się dzięki temu wyjątkowemu doświadczeniu. Marc zaczął eksperymentować z różnymi dostępnymi materiałami. Stopniowo opracował swoją słynną (przegrodę izolacyjną wysokiej wydajności (PIWW), która jest często kopiowana, ale nigdy nie dorównuje oryginałowi. Wynika to z niezrozumienia zasad, na których opiera się jej konstrukcja i prowadzenie uli. Marc połączył izolację refleksyjną, która odbija promieniowanie podczerwone na czerw, oraz izolację termiczną, która zapobiega przewodzeniu ciepła przez materiały.

Jego największą zasługą było podkreślenie znaczenia termoregulacji czerwiu. Dzięki izolacji pszczoły mogły oszczędzać energię potrzebną do utrzymania odpowiedniej temperatury i wilgotności, parametrów kluczowych dla prawidłowego rozwoju czerwiu. Marc bronił swojej koncepcji pomimo krytyki wielu pszczelarzy, którzy obawiali się wysokiej wilgotności w tak dobrze izolowanych, zamkniętych ulach. Irytowały go pytania o wilgotność, które często zadawali jego stażyści. Zauważył, że rodziny dobrze radziły sobie z różnymi zagrożeniami i wilgotność nie była problemem. Doszedł do nowego wniosku: wysoka wilgotność jest korzystna dla czerwiu i jednocześnie szkodliwa dla Varroa destructor. Uwzględniał także inne czynniki, takie jak zarządzanie dwutlenkiem węgla, który również jest szkodliwy dla Varroa.

Dla Marca innowacje technologiczne były nierozerwalnie związane ze zmianami w praktykach pszczelarskich. W tym sensie był rewolucjonistą. Łączył wiedzę i szacunek dla życia pszczół z tworzeniem narzędzi technicznych i rozwijaniem nowych metod pracy. Korzyści ekonomiczne wynikające z jego podejścia są imponujące: jakość życia pszczół, ich długowieczność i naturalna odporność na choroby są niezwykłe.

Ścieżka, którą wytyczył Marc, opiera się na wiedzy o biologii pszczół oraz na umiejętności zarządzania mikroklimatem ula przez rodzinę. Marc Guillemain opracował metody prowadzenia rodzin pszczelich, które minimalizują koszty energetyczne związane z utrzymaniem homeostazy czerwiu. Ta oszczędność w cyklu życia rodziny koncentruje się na dobrostanie pszczół, co daje im większą zdolność do radzenia sobie z patogenami, zagrożeniami środowiskowymi oraz do adaptacji do zmian klimatycznych i lokalnych warunków środowiskowych.

Niniejsza książka jest kluczem do intuicji Marca i metod, które opracował. Każdy może skorzystać z jego doświadczenia i wiedzy, aby rozwijać nowoczesne podejście do pszczelarstwa.

Książka ta została rozpoczęta i opracowana wspólnie z Markiem Guillemainem. Marc nieustannie przypominał, że należy odwoływać się do dziupli drzew i tworzyć środowisko zbliżone do tego, w którym pszczoły żyły przez miliony lat. Dobrostan rodzin pszczelich leży u podstaw jego miłości do pszczół i szacunku, jaki im okazywał. Choroba zabrała go kilka miesięcy przed publikacją książki. Ten wybitny sportowiec poświęcił całą swoją energię w ostatnich miesiącach niezwykłego życia, abyśmy mogli doprowadzić to dzieło do końca.

Jean Riondet

Lyon, 22 grudnia 2022

Spis treści

PRZEDMOWA

WPROWADZENIE 9

UL I BIOLOGIA PSZCZÓŁ 10

Ule z ruchomymi ramkami vs. wydrążony pień drzewa 11

Dobowe wahania, pory roku i zmiany klimatyczne 12

Praca z klimatem ula: zmiana paradygmatu 12

Rodzina: superorganizm stałocieplny 20

Ciepło, wilgotność, CO2 i Varroa  23

Oszczędzanie energii pszczół, poprawa ich komfortu dzięki izolacji 26

IZOLACJA ULI  28

Odważyć się na nowy sposób zarządzania rodzinami 30

Odtwarzanie mikroklimatu pnia drzewa 31

Wybór materiałów izolacyjnych  36

Modernizacja dotychczasowego ula 40

MATERIAŁY I NARZĘDZIA 44

Przegrody Izolowane Wysokiej Wydajności (PIWW) autorstwa Marca Guillemaina 45

Inne elementy izolacji UOT 48

Wewnętrzny układ ula 56

Oczekiwane rezultaty 58

PROWADZENIE RODZIN PSZCZELICH W OSZCZĘDNYM GOSPODAROWANIU ENERGIĄ    60

Cztery fazy rozwoju rodzin pszczelich... 61

Efekt „szybkowaru" 63

Pierwsza metoda 66

Druga metoda  76

HODOWLA MATEK PSZCZELICH 84

Cechy rodzin przeznaczonych do hodowli matek pszczelich 85

Hodowla matek pszczelich w systemie UOT 86

ZIMOWANIE 92

Przygotowanie do zimowli 93

Jeśli zimowla się nie powiedzie  96

ROJENIE SIĘ I PRODUKCJA ODKŁADÓW 100

Zarządzanie rójką 101

Produkcja odkładów 106

Odkłady na jednej lub dwóch ramkach 108

Przechowywanie unasienionych matek na dwóch ramkach z czerwiem podczas przygotowań do zimowli 114

PERSPEKTYWY 119

BIBLIOGRAFIA 120

WPROWADZENIE

Nektar zbierany przez pszczoły jest źródłem energii potrzebnej im do odżywiania, lotu oraz ogrzewania czerwiu. Ogrzewanie jest bardzo ważnym czynnikiem dla rodziny: co najmniej 60% zebranego nektaru jest przeznaczane wyłącznie na ten cel. Z tego punktu widzenia miód można traktować przede wszystkim jako paliwo.

Głównym tematem tej pracy jest oszczędzanie energii pszczół poprzez działania na rzecz ich dobrostanu.

Dziupla drzewa, pierwotne siedlisko pszczół, zapewnia im jedno z najbardziej korzystnych środowisk klimatycznych w naszym regionie. Od niedawna stała się punktem odniesienia dla wszystkich badaczy zajmujących się ich dobrostanem.

W symbiozie z życiem drzewa rodzina w pełni wykorzystuje właściwości pnia do utrzymania niezbędnych warunków wilgotnościowych i termicznych dla czerwiu.

Jest to nadal schronienie dla dzikich pszczół, które stały się rzadkością w regionach silnie zmienionych przez człowieka.

Odwołanie się do dziupli drzewa jako idealnego siedliska dla kolonii będzie stanowiło tło naszych rozważań.

Odkąd ludzie zaczęli zbierać dzikie roje i umieszczać je w pojemnikach blisko swoich domów (łac. domus), pszczoły zaczęto nazywać „domowymi”. Jednak pszczoła wciąż pozostaje owadem dzikim, ponieważ jej udomowienie nie spowodowało zmian genetycznych uzależniających ją od człowieka, jak to miało miejsce w przypadku psów, bydła itp. dzięki selekcji i krzyżowaniu. Thomas Seeley określa Apis mellifera jako pszczołę półudomowioną1.

Dzika natura pszczoły sprawia, że jest ona szczególnie wytrzymałym zwierzęciem hodowlanym, którego wielkość rodziny dostosowuje się do dostępności lokalnych zasobów nektaru i pyłku.

Obecnie, w kontekście zmian klimatycznych, które potęgują już istniejące modyfikacje środowiska naturalnego spowodowane działalnością człowieka, musimy stwarzać pszczołom warunki życia jak najbardziej zbliżone do tych, jakie mają w stanie naturalnym, poszukując kompromisu między poszanowaniem biologii kolonii, czyli dobrostanu pszczół, a pracą pszczelarza.