Co myśli i czuje pies

Układ książki odpowiada z grubsza kolejności, w jakiej przechodziłem kolejno od ludzi do psów, a od psów do in­nych zwierząt, ale podobieństwo mózgów jest osnową wią­żącą wszystkie te przygody w całość. Raz po raz odkrywałem u zwierząt struktury mózgowe wyglądające tak samo i po­dobnie zorganizowane jak odpowiednie struktury naszych własnych mózgów. I części te nie tylko były podobne, ale rów­nież w ten sam sposób działały.

Zależność pomiędzy budową mózgu a jego funkcjami po­znawczymi jest skomplikowana i często zależy od koordyna­cji pracy różnych jego obszarów. Do niedawna sporządzenie szczegółowego opisu sieci połączeń w mózgu było zadaniem niewykonalnym. Ale to się w ciągu paru ostatnich lat zmieni­ło. Postęp techniczny w dziedzinie obrazowania układu ner­wowego i nowe oprogramowanie analizujące sieć połączeń mózgu poszerzyły wgląd w działanie naszych umysłów, a za­tem nic nie stoi na przeszkodzie, by te same narzędzia zasto­sować do mózgów zwierząt.

Nowa technika badawcza otwiera również drogę prowa­dzącą do zrozumienia subiektywnych doświadczeń zwierząt. Jeśli relacja między strukturą i jej funkcją w mózgu zwierzę­cia przypomina analogiczną relację w mózgu człowieka, to prawdopodobnie zwierzę może doznawać podobnych su­biektywnych doświadczeń jak my. Wierzę, że w ten sposób w końcu zrozumiemy, jak to jest być psem czy kotem, a po­tencjalnie - dowolnym innym zwierzęciem.

Cześć rozdziałów książki poświęcona jest głównie psom, ponieważ wszyscy czytelnicy dobrze je znają, a także dlate­go że są one najlepszymi partnerami w badaniach. Zanu­rzyłem się jednak także w oceanie, żeby zbadać, jak wygląda umysłowość naszych morskich kuzynów. Są więc rozdziały o morskich ssakach najbardziej zbliżonych do psów - lwach morskich i fokach, oraz osobny rozdział o najbardziej osobli­wym zwierzęciu na kuli ziemskiej - delfinie. Swoją wysoką inteligencją i umiejętnościami społecznymi delfiny od dzie­sięcioleci intrygują zarówno uczonych, jak i laików. Długo jednak pozostawały zagadką. Dziś, dzięki nowym technikom obrazowania, dowiadujemy się, jak są zbudowane ich mózgi i jak to się ma do warunków życia pod wodą. Może niedługo będziemy umieli się z nimi porozumieć.

I jest jeszcze tasmański wilk workowaty (wilk tasmański, wilkowór), mięsożerne zwierzę z nadrzędu torbaczy, uderza­jąco przypominające niewielkiego wilka. Uważa się go za ga­tunek wymarły od 1936 roku, kiedy ostatni znany osobnik zmarł w ogrodzie zoologicznym w Hobart w Australii. Do­niesienia o tym, że komuś udało się zobaczyć tę tajemniczą istotę, pojawiają się jednak do dziś. Wszcząłem poszukiwania nietkniętego mózgu wilka workowatego, by móc dowiedzieć się czegoś o jego życiu wewnętrznym, i w końcu odnalazłem taki okaz w piwnicy Instytutu Smithsona - jeden z czterech zachowanych na świecie. Uzyskałem zgodę na skanowanie go z użyciem najnowszej techniki MRI. Ale był to tylko początek odysei, która zaprowadziła mnie do Australii w poszukiwaniu kolejnych mózgów i celem skanowania najbliższego żyjącego krewnego wilka workowatego - diabła tasmańskiego.

Książka kończy się tak, jak się zaczyna - na psach. Przy­znaje, że jestem niepoprawnym gatunkistą, ale doszedłem do tego, że widzę w psie nie tylko najlepszego przyjaciela człowie­ka, lecz również ambasadora królestwa zwierząt. Pozostało w nim dostatecznie dużo z wilka, żeby jego mózg powiedział nam coś o tym, jak to jest być dzikim zwierzęciem. Główne wyzwanie polega na stworzeniu sposobów komunikowania się z psami. Uważam, że w tym celu powinniśmy poznać ich mózgi. Tak więc końcowe rozdziały traktują o próbach usta­lenia, w jakim stopniu pies może rozumieć ludzką mowę i co to oznacza dla praw należnych nie tylko psom, lecz również wszystkim zwierzętom.

Rozdział 1. Jak to jest być psem

Rozdział 2. Test słodkiej pianki

Rozdział 3. Po co ten mózg?

Rozdział 4. W pogoni za lwami morskimi

Rozdział 5. Zaczątki

Rozdział 6. Malowanie dźwiękiem

Rozdział7. Osioł Buridana

Rozdział 8. Rozmowy ze zwierzętami

Rozdział 9. Śmierć na Tasmanii

Rozdział 10. Zapomniany tygrys

Rozdział 11. Ćwiczenia na psach

Epilog. Arka mózgów

Przypisy