Pierwiastki śladowe w geo- i biosferze

Występowanie pierwiastków śladowych w środowisku przyrodniczym oraz ich znaczenie w rozwoju roślin, zwierząt i człowieka jest przedmiotem wielu badań. Ostatnio znacznie wzrosła ilość informacji w tej dziedzinie zarówno ze względu na istotne funkcje tych pierwiastków, jak i dzięki dużemu rozwojowi chemicznych me­tod analitycznych oraz aparatury pomiarowej.

Jakość życia człowieka jest ściśle związana z chemicznym składem środowiska przyrodniczego oraz żywności. Człowiek, w okresie długiego rozwoju, zaadoptował swój organizm do określonych stężeń pierwiastków śladowych w otaczającym śro­dowisku przyrodniczym. Zmiany zachodzące pod wpływem zanieczyszczeń che­micznych mogą występować w różnych łańcuchach pokarmowych lub ich fragmen­tach. Każda drastyczna zmiana zawartości pierwiastków śladowych związana jest z reakcją organizmu człowieka. Właściwe ilości i proporcje pierwiastków śladowych w organizmach żywych są bardzo istotne, ponieważ niektóre z nich pełnią funkcje regulacyjne wielu procesów życiowych, np. są składnikami niektórych enzymów i są niezbędne w metabolizmie lipidów i białek oraz w wielu innych procesach bioche­micznych. Jednak nadmiar ich staje się szkodliwy. Natomiast niektóre pierwiastki śladowe są bezwzględnie toksyczne.

Poznanie ich zachowania się w łańcuchu: gleba/woda/powietrze - roślina - zwie­rzę - człowiek jest podstawą właściwej oceny ich niedoboru lub nadmiaru. Zachowa­nie chemicznej równowagi środowiska przyrodniczego, zwłaszcza w zakresie wystę­powania pierwiastków śladowych, jest bardzo ważne dla zdrowia człowieka.

Zagadnienie to staje się ostatnio szczególnie istotne, ponieważ globalny wzrost ludności, przy jednoczesnym zmniejszaniu się powierzchni pól uprawnych wymu­sza większą produkcję żywności, co wiąże się z większą intensywnością uprawy roli, a więc i większym nawożeniem. Dodatkowymi czynnikami wpływającymi na zmiany zawartości pierwiastków śladowych w poszczególnych elementach środowiska przy­rodniczego są przemysł i motoryzacja.

Gleba jest głównym źródłem pierwiastków śladowych w żywności i paszach. Ich pobieranie przez rośliny zależy od wielu czynników, z których duży wpływ mają ich zróżnicowane formy w glebach oraz właściwości roślin.

Zanieczyszczenie gleb, szczególnie metalami śladowymi, uważa się obecnie, w skali świata, za główne zagrożenie dla agro-ekosystemów, co wiąże się także z zanieczyszczeniem żywności.

W książce przedstawione są podstawowe informacje o występowaniu pierwiast­ków śladowych w poszczególnych elementach geo- i biosfery oraz ich funkcje bio­logiczne w roślinach i organizmach ludzkich. Opis podany jest w kolejności alfabe­tycznej, według polskich nazw pierwiastków śladowych, z zaznaczeniem ich pozycji w Układzie Okresowym Pierwiastków.

Spis treści

WSTĘP 1

ANTYMON 3

1.1. Wstęp 3

1.2. Gleby 4

1.3. Wody 4

1.4. Powietrze 5

1.5. Rośliny 5

1.6. Człowiek 5

ARSEN7

2.1. Wstęp 7

2.2. Gleby 7

2.3. Wody 9

2.4. Powietrze   10

2.5. Rośliny 11

2.6. Zwierzęta 11

2.7. Człowiek 12

BAR 15

BERYL 19

BIZMUT 23

Bor

Brom

Cez

Chlor

Chrom

Cyna

Cynk

Cyrkon

Fluor

Gal

German

Glin

Hafn

Ind

Iryd

Itr

Jod

Ladm

Kobalt

Krzem

Lit

Mangan

Miedź

Molibden

Nikiel

Niob

Ołów

Osm

Pallad

Platyna

Polon

Rad

Radon

Ren

Rod

Rtęć

Rubid

Ruten

Selen

Skand

Srebro

Stront

Tal

Tantal

Technet

Tellur

Tytan

Wanad

Wolfram

Złoto

Żelazo

Lantanowce

Aktynowce