Rozwój rolnictwa ekologicznego

Niniejsze opracowanie składa się z sześciu rozdziałów. W pierwszym scharakteryzowa­no rozwój rolnictwa ekologicznego na świecie z podziałem na kontynenty; za pomocą ta­kich wskaźników jak powierzchnia upraw ekologicznych, liczba producentów ekologicznych, struktura powierzchni ekologicznej (grunty orne, grunty obsiane, uprawy trwałe, trwałe użytki zielone). Przeanalizowano strukturę powierzchni ekologicznej i zachodzące tu zmiany w latach 2004-2010. Rozdział drugi dotyczy ustawodawstwa z zakresu rolnictwa ekologicz­nego w Unii Europejskiej, a zwłaszcza w Polsce. W trzecim rozdziale omówiono wsparcie rolnictwa ekologicznego. Najważniejszym instrumentem, dzięki któremu dochodzi do za­stosowania przez rolników zasad rolnictwa ekologicznego, jest Program Rozwoju Obszarów Wiejskich [PROW], który w drugiej osi programu rolno-środowiskowego udziela wsparcia producentom ekologicznym.

W Polsce na początku XXI w. zaczęto rozważać i opracowywać dwie strategie programów rolno-środowiskowych: zapewnienie wsparcia wszystkim rolnikom ekologicznym w okresie przestawiania (konwersji) oraz po otrzymaniu certyfikatu, a następnie zapewnienie znacz­nej różnicy w poziomie wsparcia gospodarstw prowadzonych metodami konwencjonalnymi i ekologicznymi.

Wysokość płatności w krajach UE jest zróżnicowana w zależności od typów użytkowania gruntów i jest ona uzależniona od kondycji ekonomicznej, branży, kalkulacji kosztów, alo­kacji i ograniczeń budżetu. W gospodarstwach ekologicznych UE dopłaty do gruntów przy­znawane są: gruntom ornym, trwałym użytkom zielonym, plantacjom trwałym i pozostałym (zioła, warzywa).

Wsparcie rolnictwa ekologicznego po 2004 r. w Polsce do chwili obecnej obejmuje dwa okresy programowania. Głównym źródłem finansowania sektora rolnego są środki budżetu europejskiego. Świadczenia w latach 2004-2011 ze środków PROW przyrastały o 135,52 tyś. euro, a wszystkie transfery o 408,19 tyś. euro. Dopłaty bezpośrednie, które obok PROW miały istotne znaczenie, przyrastały średnio o 294,86 tyś. euro. Zróżnicowanie wielkości dopłat do rolnictwa ekologicznego w Polsce jest duże i uzależnione od struktury ekologicznego użytko­wania gruntów oraz powierzchni ekologicznej.

W piątym rozdziale omówiono znaczenie uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych w sferze rolnictwa ekologicznego, zalety produktu finalnego, wymogi stawiane producentom odnośnie do certyfikacji, oznakowania produktów, rynek i kanały dystrybucji oraz procedury kontroli. W tym rozdziale przedstawiono rozmiary produkcji ekologicznej na świecie, w UE i Polsce w latach 2000-2010. Z zebranych danych wynika, że światowa liczba producentów w analizowanym okresie wzrosła ponad pięciokrotnie. Największa liczba producentów eko­logicznych znajduje się w Afryce, Azji, Ameryce Łacińskiej i Europie, a krajami o największej liczbie producentów ekologicznych w 2010 r. były Indie, Uganda, Meksyk, Etiopia, Tanzania, Peru, Włochy i Hiszpania.

W szóstym rozdziale przeprowadzono analizę kierunków produkcji ekologicznej w Pol­sce. Kierunek produkcji jest elementem systemu gospodarczego, który określa wzajemne pro­porcje pomiędzy działem produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz pozwala na określenie równo­wagi w organizacji gospodarstwa. Równowagę tę można określić w procesach produkcyjnych, w organizacji sił wytwórczych oraz między systemem gospodarczym a warunkami produk­cji". Zasady rolnictwa ekologicznego to: przystosowanie obsady zwierząt do powierzchni UR, dobór gatunków i odmian roślin oraz zwierząt do warunków stanowiska, stosowanie materiału organicznego takiego jak obornik lub odpady organiczne, uwzględniając przy tym mierniki systemu gospodarczego. Gospodarstwa ekologiczne w Polsce nastawione są na pro­dukcję roślinną z kierunkiem produkcji pastewnym. Z kierunkiem tym ściśle powiązane są chów i hodowla przeżuwaczy. W gospodarstwach ekologicznych obsada inwentarza żywego jest niska i zauważyć można niedostosowanie kierunków produkcji zwierzęcej i roślinnej, co w konsekwencji powoduje brak równowagi w zapewnianiu żyzności gleby.

Spis treści

WPROWADZENIE 7

I. ROZWÓJ ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO W ŚWIECIE 17

II. USTAWODAWSTWO Z ZAKRESU ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO 39

Historia prawodawstwa z zakresu rolnictwa ekologicznego 39

Prawodawstwo z zakresu rolnictwa ekologicznego w Polsce 48

III. WSPARCIE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO 50

Rozporządzenie Rady EWG 2078/92     50

Rozporządzenie Rady (WE) 1257/99      51

Wsparcie po 2004 r 53

Wsparcie rolnictwa ekologicznego w Polsce 61

IV. ROLNICTWO EKOLOGICZNE I ŻYWNOŚĆ EKOLOGICZNA 72

Kontrola i certyfikacja w rolnictwie ekologicznym 74

Etykietowanie i oznakowanie żywności ekologicznej      76

Znaczenie rolnictwa ekologicznego 78

Kanały dystrybucji żywności ekologicznej 82

Rynek żywności ekologicznej    85

V. PRODUCENCI ŻYWNOŚCI EKOLOGICZNEJ 90

VI. KIERUNKI PRODUKCJI EKOLOGICZNEJ     101

ZAKOŃCZENIE 116

PIŚMIENNICTWO 118

Akty prawne 122

Strony internetowe 122