Pozyskiwanie drewna pilarką

Książka ta jest próbą zebrania wiedzy, która powinna stanowić podstawę do wy­konywania zawodu drwala. Przedstawiono w niej informacje dotyczące wymagań kwalifikacyjnych do zawodu, ergonomii i ochrony pracy, budowy i obsługi technicz­nej pilarek spalinowych, narzędzi i urządzeń pomocniczych, wybranych elementów organizacji procesu pozyskania drewna oraz organizacji i technik pracy. W odróżnie­niu od innych opracowań, szczegółowo przedstawiono aspekty ergonomii i ochrony pracy, zwracając szczególną uwagę na uciążliwość i środowisko pracy drwala, cho­roby zawodowe oraz profilaktykę. Osobny rozdział poświęcono wypadkowości przy pracy pilarką spalinową, w którym przeanalizowano źródła zagrożeń wypadkowych. W kolejnych rozdziałach scharakteryzowano środki ochrony indywidualnej i poda­no wskazówki ich doboru oraz przedstawiono podstawowe zasady ergonomicznej i bezpiecznej pracy pilarką spalinową.

Część dotycząca budowy i obsługi technicznej pilarek spalinowych zawiera cha­rakterystykę poszczególnych układów i odnosi się do najczęstszych awarii oraz przy­czyn ich powstawania. Scharakteryzowano w niej również kierunki rozwoju pilarek spalinowych, podział oraz przedstawiono najnowsze rozwiązania konstrukcyjne. W kontekście właściwego i bezpiecznego stosowania opisano narzędzia i urządze­nia pomocnicze, które powinny stanowić niezbędne wyposażenie stanowiska pra­cy drwala. W rozdziale dotyczącym organizacji i technik pracy szczególną uwagę zwrócono na bezpieczeństwo pracy, starając się możliwie przejrzyście i wyczerpu­jąco przedstawić poszczególne fazy ścinki i obalania drzewa. Zaprezentowany po­dział technik ścinki tradycyjnie oparto na dwóch kryteriach - położeniu środka cięż­kości drzewa względem obranego kierunku obalania oraz średnicy drzewa w miejscu cięcia.

Niniejsza książka adresowana jest przede wszystkim do kandydatów do zawodu drwala. Mamy jednak nadzieję, że korzystać z niej będą również osoby, które mają kwalifikacje zawodowe, ale chcą aktualizować i poszerzać swoją wiedzę, osoby pro­wadzące kursy i szkolenia zawodowe, właściciele i pracownicy zakładów usług le­śnych oraz pracownicy Lasów Państwowych. Informacje zawarte w książce mogą być również pomocne w procesie kształcenia uczniów średnich szkół leśnych oraz stu­dentów leśnictwa i kierunków pokrewnych.

Podnoszenie kwalifikacji i kompetencji jest podstawowym elementem dosko­nalenia zawodowego i zwiększania konkurencyjności na rynku pracy. Zdobywanie szerokiej, aktualizowanej wiedzy z zakresu stosowania bezpiecznych technik pracy, właściwej organizacji procesu pozyskania drewna z uwzględnieniem potrzeb i możli­wości własnego organizmu jest warunkiem niezbędnym do zapewnienia bezpiecznej i efektywnej pracy na stanowisku drwala.

Spis treści

Wstęp 9

Część l. WYMAGANIA KWALIFIKACYJNE DO ZAWODU DRWALA 11

1.  Klasyfikacja zawodów i specjalności  13

2.  Charakterystyka zawodu   13

3. Wymagania wstępne dla kandydatów do zawodu  14

4.  Proces kwalifikacyjny  15

Część II. ERGONOMIA l OCHRONA PRACY  21

1.  Psychofizyczna ocena uciążliwości pracy drwala    23

1.1. Wydatek energetyczny i ciężkość pracy  23

1.2. Pozycja ciała podczas pracy pilarką  24

1.3. Dźwiganie i przemieszczanie ciężarów  26

1.4. Obciążenie psychiczne i stres w pracy   27

2.  Charakterystyka środowiska pracy drwala28

2.1. Czynniki fizyczne   28

2.1.1. Czynniki atmosferyczne     28

2.1.2. Hałas  29

2.1.3. Drgania mechaniczne (wibracje)   32

2.2. Czynniki chemiczne    36

2.3. Czynniki biologiczne    37

2.4. Czynniki organizacyjne   39

3. Zasady profilaktyki zmniejszające uciążliwość pracy pilarką spalinową 40

3.1. Obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego     40

3.2. Obciążenie wibroakustyczne (hałasem i wibracjami) 41

3.3. Narażenie na szkodliwe substancje chemiczne     41

3.4. Narażenie na czynniki biologiczne     41

3.5. Obciążenie wynikające z nieprawidłowej organizacji pracy 42

4.  Choroby zawodowe drwali  42

4.1. Rozpoznanie i procedura stwierdzenia choroby zawodowej    42

4.2. Charakterystyka chorób zawodowych drwali     44

4.2.1. Zespół wibracyjny   44

4.2.2. Zawodowe uszkodzenie słuchu   45

4.2.3. Choroby układu ruchu i obwodowego układu nerwowego związane ze sposobem wykonywania pracy     47

4.2.4. Choroby zakaźne odzwierzęce      48

4.2.4.1. Borelioza    48

4.2.4.2. Kleszczowe zapalenie mózgu  53

4.2.4.3. Wścieklizna      55

4.2.4.4. Tularemia   56

5.  Wypadki przy pracy pilarką spalinową  57

5.1. Wiadomości ogólne oraz postępowanie powypadkowe    57

5.1.1. Wiadomości ogólne      57

5.1.2. Postępowanie powypadkowe  58

5.2. Wypadki przy pracy i źródła zagrożeń    60

6.   Środki ochrony indywidualnej drwala   63

6.1. Ogólne zasady stosowania środków ochrony indywidualnej     63

6.2. Przegląd środków ochrony indywidualnej stosowanych na stanowisku drwala 65

6.2.1. Odzież ochronna     65

6.2.1.1. Wiadomości ogólne    65

6.2.1.2. Odzież chroniąca przed przecięciem      66

6.2.1.3. Odzież ostrzegawcza       69

6.2.2. Środki ochrony kończyn górnych  69

6.2.3. Środki ochrony kończyn dolnych   71

6.2.4. Środki ochrony głowy   73

6.2.5. Środki ochrony słuchu  75

6.2.6. Środki ochrony oczu i twarzy 76

7.   Podstawowe zasady bezpiecznej pracy pilarką spalinową77

7.1. Pozycja robocza   77

7.1.1. Ścinka drzew     77

7.1.2. Okrzesywanie i przerzynka     77

7.2. Ułożenie rąk na uchwytach     77

7.2.1. Uchwyt podtrzymujący (przedni)   77

7.2.2. Uchwyt sterujący (tylny)      79

7.3. Przenoszenie i transport     79

7.4. Uruchamianie    80

7.5. Zjawisko odbicia     81

Część III. BUDOWA l OBSŁUGA TECHNICZNA PILARKI SPALINOWEJ  83

1.   Rys historyczny rozwoju pilarek spalinowych           85

2.   Kierunki rozwoju konstrukcji pilarek spalinowych      89

3.   Charakterystyka pilarek spalinowych   91

3.1. Podział      91

3.2. Elementy niezawodności  93

3.3. Wymagane elementy budowy warunkujące bezpieczeństwo pracy 94

3.4. Rozwiązania konstrukcyjne ułatwiające pracę  95

4.   Charakterystyka i obsługa techniczno-serwisowa podstawowych układów pilarek

spalinowych 95

4.1. Układ tłokowo-korbowy   95

4.2. Układ przeniesienia napędu   98

4.3. Układ sterujący i tłumienia drgań   102

4.4. Układ tnący   104

4.4.1. Piła łańcuchowa      104

4.4.2. Elementy minimalizujące odbicie  108

4.4.3. Podstawowe parametry pił łańcuchowych            109

4.4.4. Prowadnica   111

4.4.5. Obsługa piły łańcuchowej   114

4.5. Układ chłodzenia   120

4.6. Układ rozruchowy 121

4.7. Układ zapłonowy i elektryczny    122

4.8. Układ zasilania     124

4.9. Układ wydechowy 131

4.10. Układ hamulcowy 132

4.11. Układ smarowania      134

5.  Pilarki na wysięgniku     137

6.  Obsługa okresowa pilarek spalinowych     138

7.  Przechowywanie pilarek spalinowych  140

Część IV. NARZĘDZIA l URZĄDZENIA POMOCNICZE 141

1.  Siekiery       143

2.  Narzędzia pomocnicze do obalania drzew     144

3.  Narzędzia i urządzenia pomocnicze do ściągania drzew zawieszonych  146

4.  Narzędzia pomocnicze do ręcznego przemieszczania drewna148

5. Akcesoria drwala   150

Część V. WYBRANE ELEMENTY ORGANIZACJI  PROCESU  POZYSKANIA DREWNA  153

1.  Zagadnienia ogólne   155

2.  Drzewostany przedrębne      157

3.  Drzewostany rębne  158

4.  Drzewostany poklęskowe    159

5.  Przygotowanie surowca drzewnego do pomiaru i odbioru     160

Część VI. ORGANIZACJA l TECHNIKI PRACY   165

1.  Zasady bezpieczeństwa przy ścince i obalaniu drzew            167

2.  Prace przygotowawcze        168

2.1. Wybór indywidualnego kierunku obalania 168

2.2. Organizacja stanowiska pracy    169

3.  Techniki pracy   171

3.1. Zasady ścinki drzew       171

3.2. Fazy ścinki drzewa 173

3.3. Ścinka i obalanie drzew 177

3.3.1. Wybór techniki ścinki  177

3.3.2. Drzewa obciążone osiowo 178

3.3.3. Drzewa pochylone w kierunku obalania 185

3.3.4. Drzewa pochylone w bok do kierunku obalania  190

3.3.5. Drzewa pochylone przeciwnie do kierunku obalania 192

3.3.6. Drzewa wymagające technik specjalnych 194

3.3.6.1. Wiadomości ogólne

3.3.6.2. Drzewa grube - o średnicy w miejscu cięcia przekraczającej dwie użyteczne długości prowadnicy 194

3.3.6.3. Drzewa z pękniętym pniem 196

3.3.6.4. Drzewa ze zgnilizną 197

3.3.6.5. Drzewa o dwóch lub większej liczbie pni 198

3.3.6.6. Drzewa martwe 198

3.3.6.7. Usuwanie złomów 199

3.3.6.8. Inne przypadki 200

3.3.6.9. Przykłady ścinki i obalania drzew wymagających zaleceń specjalnych 201

3.3.7. Usuwanie (ściąganie) drzew zawieszonych 205

3.4. Okrzesywanie  208

3.4.1. Zasady ogólne 208

3.4.2. Metody okrzesywania 212

3.4.2.1. Okrzesywanie siekierą 212

3.4.2.2. Okrzesywanie pilarką 213

3.5. Przerzynka drewna okrągłego 218

3.5.1. Zasady ogólne 218

3.5.2. Przerzynka drewna słabo i średnio naprężonego 219

3.5.3. Przerzynka drewna silnie naprężonego 221

3.6. Usuwanie wywrotów  226

3.6.1. Wiadomości ogólne 226

3.6.2. Przerzynka drewna nienaprężonego  227

3.6.3. Przerzynka drewna o naprężeniach średnich 227

3.6.4. Przerzynka drewna o naprężeniach silnych 228

4.   Techniki pracy pilarkami na wysięgniku 230

4.1. Ogólne zasady pracy pilarkami na wysięgniku 230

4.2. Techniki pracy wykaszarkami  234

4.3. Techniki pracy wycinarkami 235

Literatura 238