Rola logistyki w polskim sektorze żywnościowym

Współczesna gospodarka wykazuje szereg cech, które sprawiają, że tradycyjnie pojmowane przedsiębiorstwa produkcyjne nie byłyby w stanie realizować swoich funkcji bez posiadania własnych działów lub bez korzystania z wyspecjalizowanych przedsiębiorstw zapewniających kompleksową obsługę przepływu surowców, półproduktów i wyrobów gotowych. Do najważniejszych cech należą: ciągłe oddalanie się zarówno w czasie, jak i w przestrzeni procesów produkcji i konsumpcji, umiędzynarodowienie działalności przedsiębiorstw oraz wymuszona nasilającą się konkurencją koncentracja i specjalizacja w działalności gospodarczej. Wszystko to sprawia, że dalece niewystarczające stało się zapewnienie przemieszczania się towarów będącego istotą działalności transportowej. Konieczne stało się również organizowanie usług transportowych, magazynowanie, zarządzanie zapasami, a także kompletowanie i uszlachetnianie towarów składające się na logistykę.

Sprawne i efektywne wykonywanie funkcji logistyki szczególnego znaczenia nabrało w sektorze żywnościowym. Decydują o tym: specyfika tego sektora go-spodarki oraz jego znaczenie ekonomiczne i społeczne. Specyfika ta wyraża się przede wszystkim w nietrwałości surowców i wielu przetworów spożywczych, co w połączeniu z koniecznością spełnienia wysokich standardów zdrowotnych i jakościowych stanowi dla tego sektora duże wyzwanie, a także w tym, że działalność tego sektora polega na współpracy kilku oddalonych od siebie ogniw, między którymi następuje ciągły przepływ towarów.

Zasadniczymi członami sektora żywnościowego są rolnictwo i przetwórstwo żywności. Podstawowym ich zadaniem jest zapewnienie samowystarczalności żywnościowej kraju. Rolnictwo zagospodarowuje ponad połowę całkowitej powierzchni Polski, zaś wartość produkcji przemysłu spożywczego stanowi ponad 20% produkcji przetwórstwa przemysłowego i 13% wartości produkcji globalnej całej gospodarki. Produkty spożywcze są ważną częścią wymiany handlowej naszego kraju. W 2018 r. przyniosły one 43,7 mld zł dodatniego salda tej wymiany i stanowiły 13,3% całego polskiego eksportu.

Wzrost złożoności i długości łańcuchów dostaw zawsze, a w sektorze żywnościowym w szczególności, powoduje wzrost ryzyka. Szeroki zakres działań logistycznych sprawia, że pojawia się wiele zagrożeń, które mogą spowodować nie-terminowość dostaw i niespełnienie norm jakościowych, a przez to nawet utratę towaru. W tej sytuacji pojawia się potrzeba opracowania i stosowania odpowiedniej strategii zarządzania ryzykiem. Pozwala ona na zidentyfikowanie obszarów, w których prawdopodobieństwo wystąpienia negatywnych zdarzeń i rozmiary ich skutków są największe. Dzięki temu zarządzający mogą swą uwagę skupić na tych obszarach i ograniczyć ryzyko.

Z powyższego wynika, że istnieją złożone powiązania czterech elementów: sektora żywnościowego, logistyki, ryzyka i umiędzynarodowienia sektora, jako czynnika wzmacniającego i komplikującego te powiązania. Zwykle problematyka dotycząca każdego z tych elementów jest przedmiotem oddzielnego opracowania. Autorzy tej monografii postanowili w jednej pracy przedstawić te elementy we wzajemnym powiązaniu. Powiązania te, w uproszczeniu, występują w następującym porządku: sektor żywnościowy ze względu na swoją specyfikę i osiągnięty etap rozwoju praktycznie nie jest w stanie funkcjonować bez korzystania z usług logistycznych, które z kolei generują różne ryzyka. Umiędzynarodowienie sektora zaś jest czynnikiem, który z jednej strony usługi logistyczne czyni jeszcze bardziej niezbędnymi, a z drugiej strony jest źródłem dodatkowych ryzyk. Autorzy zdają sobie sprawę, że podjęcie interdyscyplinarnej problematyki może powodować, iż przedstawione zagadnienia dotyczących poszczególnych obszarów wiedzy mogą wydać się nazbyt uproszczone lub niepełne. Uznali jednak, że choćby potencjalne korzyści z przedstawienia w jednym opracowaniu tych zagadnień we wzajemnym powiązaniu, uzasadniają zgodę na narażenie się na to zagrożenie.

Monografia powinna być przydatna menedżerom pracującym w różnych ogniwach sektora żywnościowego, a także studentom zarządzania, ekonomii, logistyki, technologii żywności, rolnictwa i kierunków pokrewnych.

Mirosław Gornowicz

Spis treści

Rozdział 1

Charakterystyka polskiego sektora żywnościowego

Pojęcie sektora żywnościowego

Produkcja i konsumpcja żywności w Polsce

Produkcja żywności

Konsumpcja żywności

Polski sektor żywnościowy na tle Unii Europejskiej

Produkcja żywności w Polsce na tle Unii Europejskiej

Konkurencyjność polskich produktów żywnościowych w UE

Bibliografia

Rozdział 2

Internacjonalizacja polskiego sektora żywnościowego w kontekście logistyki międzynarodowej

Globalizacja relacji i procesów gospodarczych

Logistyka w procesie umiędzynarodowienia sektora żywnościowego

Bilans polskiego handlu zagranicznego żywnością wiatach 2004-2018

Struktura geograficzna polskiego handlu zagranicznego żywnością

Branżowa charakterystyka internacjonalizacji sektora rolno-spożywczego

Bibliografia

Rozdział 3

Charakterystyka usług logistycznych

Pojęcie i cechy usługi logistycznej

Ewolucja usług logistycznych    58

Ocena stanu sektora TSL w Polsce w latach 2012-2018 65

Przewidywane trendy technologiczne i innowacje w TSL i ich implikacje dla rynku żywności

Rozdział 4

Transport drogowy w obsłudze sektora żywnościowego w Polsce         

Transport drogowy a sektor spożywczy - wprowadzenie w problematykę

Formalno-prawne warunki świadczenia usług w drogowym transporcie żywności

Środki transportu drogowego w obsłudze sektora żywnościowego

Znaczenie transportu drogowego w sektorze spożywczym w Polsce - jakość, bezpieczeństwo i przykłady dobrych praktyk     

Rozdział 5

Ryzyko w działalności przedsiębiorstw logistycznych sektora żywnościowego

Istota i kategorie ryzyka w łańcuchu dostaw

Charakterystyka procesu zarządzania ryzykiem w łańcuchu dostaw

Studium przypadku - przykład identyfikacji i oceny ryzyka w łańcuchu dostaw

Opis przykładu

Konstrukcja mapy ryzyka

Opracowanie i analiza mapy ryzyka