Roztocze (Acari). Znaczenie w życiu i gospodarce człowieka

  • Wydawnictwo: SGGW
  • Dostępność: Wysyłka w 12 godzin
  • Autor: Jan Boczek, Czesław Błaszak
  • Wydawca, rok wydania: SGGW, 2016
  • Liczba stron : 264
  • Oprawa i wymiary: miękka, 170 x 240 mm
  • ISBN: 978-83-7583-678-3
  • egz.
  • 33,90 zł

Roztocze (Acari) są drobnymi stawonogami należącymi do gromady pajęczaków. Charakteryzują się niezwykłym zróżnicowaniem nie tylko pod względem morfologii, ale również pod względem zajmowanych przez siebie środowisk i różnorodnej roli, jaką spełniają w ekosystemach.

Roztocze (Acari) są drobnymi stawonogami należącymi do gromady pajęczaków. Charakteryzują się niezwykłym zróżnicowaniem nie tylko pod względem morfologii, ale również pod względem zajmowanych przez siebie środowisk i różnorodnej roli, jaką spełniają w ekosystemach.

Roztocze można łatwo znaleźć zarówno w środowiskach lądowych, jak i wodnych (jeziora, rzeki, morza, oceany). Pospolicie i bardzo licznie występują w glebie, szczególnie w humusie. W glebie należą do dominujących przedstawicieli mezofauny, w bardzo znacznym stopniu przyczyniają się do humifikacji materii organicznej w glebie. Zjadając rośliny lub przechowalniane materiały, stają się często szkodnikami. Roztocze kilkunastu rodzin, włączając te występujące w produktach spożywczych i domach, wydzielają silne alergeny, które oddziaływaj ą nie tylko na ludzi, ale również na zwierzęta. Liczne roztocze są ściśle związane z innymi zwierzętami jako ich komensale, pasożyty czy formy drapieżne. Są nie tylko pasożytami zewnętrznymi (ektopasożytami), ale również pasożytami wewnętrznymi (endopasożytami) zarówno bezkręgowców, jak i kręgowców.

Nie tylko są pasożytami roślin, człowieka i zwierząt, ale także, przy okazji, roznoszą patogeny (wirusy, bakterie, pierwotniaki, tasiemce, nicienie). Niektóre drapieżne i pasożytnicze roztocze wykorzystuje się w walce biologicznej z innymi roztoczami i owadami oraz chwastami. Roztocze występują często jako formy foretyczne na bezkręgowcach i kręgowcach, które służą im jako środki transportu i umożliwiają dyspersję i rozprzestrzenienie w środowisku. Do tych różnorodnych warunków i sposobów życia są doskonale przystosowane swoją morfologią ciała i bionomią. Pobieraj ą zarówno pokarm stały, jak i płynny. Mogą żyć w środowiskach o bardzo małej zawartości tlenu i dużej zawartości dwutlenku węgla. Są często przystosowane do przeżywania w środowiskach o bardzo niskiej wilgotności powietrza i dużych wahaniach temperatury.

Dotychczas opisano ponad 46 000 gatunków roztoczy należących do około 3700 rodzajów i 431 rodzin. Corocznie opisywane są setki następnych gatunków, a przypuszcza się, że liczba gatunków może sięgać setek tysięcy, a więc mogą być drugą po owadach grupą zwierząt charakteryzującą się tak olbrzymią różnorodnością.

Spis treści
I. Wstęp ... 7
 
II. Morfologia i anatomia roztoczy ... 13
 
III. Przegląd systematyczny ... 33
1. Nadrząd: Anactinotrichida – Parasitiformes ... 34
1.1. Rząd: Notostigmata (Opilioacarida) ... 35
1.2. Rząd: Holothyrida (Tetrastigmata) ... 35
1.3. Rząd: Mesostigmata (Gamasida) ... 36
1.4. Rząd: Ixodida (Metastigmata) ... 49
2. Nadrząd: Actinotrichida – Acariformes ... 51
2.1. Rząd: Prostigmata (Actinedida) ... 51
2.2. Rząd: Astigmata (Acaridida) ... 73
2.3. Rząd: Oribatida (Cryptostigmata) – mechowce ... 84
 
IV. Wybrane zagadnienia z biologii ... 86
1. Biologia rozrodu ... 86
2. Fagizm ... 94
2.1. Wprowadzenie ... 94
2.2. Roztocze wolno żyjące ... 96
2.2.1. Gatunki drapieżne ... 96
2.2.2. Roztocze roślinożerne ... 97
2.2.3. Roztocze „wszystkożerne” ... 99
2.3. Roztocze pasożytnicze ... 100
2.3.1. Ektopasożyty ... 102
2.3.2. Endopasożyty ... 109
 
V. Wybrane zagadnienia z ekologii ... 111
1. Środowisko lądowe ... 111
1.1. Roztocze glebowe ... 111
1.2. Środowiska synantropijne ... 115
1.3. Merocenozy ... 116
2. Roztocze środowisk wodnych ... 119
3. Czynniki związane z rozmieszczeniem roztoczy ... 122
3.1. Dyspersja i zasięg geograficzny ... 122
3.2. Pokarm ... 126
3.3. Temperatura ... 127
3.4. Wilgotność ... 127
4. Roztocze a inne organizmy ... 128
4.1. Wskaźniki sukcesji ... 128
4.2. Wskaźniki zanieczyszczenia środowiska ... 133
4.3. Sprzymierzeńcy w walce biologicznej ze szkodnikami ... 134
4.4. Wykorzystanie roztoczy w biologicznym zwalczaniu chwastów ... 138
 
VI. Roztocze a inne organizmy – interakcje ... 141
1. Wiadomości ogólne ... 141
2. Neutralizm ... 141
3. Antagonizm = antybioza ... 142
3.1. Konkurencja (przestrzenna i pokarmowa) ... 142
3.2. Eksploatacja ... 143
4. Protekcjonizm (karpobioza) ... 154
 
VII. Znaczenie roztoczy w życiu i gospodarce człowieka ... 161
1. Roztocze związane z roślinami ... 161
2. Roztocze występujące w magazynowanych produktach ... 174
3. Roztocze pasożytnicze ... 186
4. Roztocze jako wektory w stosunku do zwierząt, człowieka i roślin ... 200
5. Roztocze alergenne ... 213
 
Bibliografia ... 226
Skorowidz rzeczowy ... 249