Kiedy ciąć drzewa owocowe?

Cięcie drzew i krzewów owocowych jest nie­rozerwalnie związane z racjonalną pielęgna­cją roślin sadowniczych. Ma ono kilka celów.

Po posadzeniu drzewa i krzewy przyci­namy aby łatwiej się przyjęły. W czasie przesadzania roślin ze szkółki do sadu 4/5 systemu korzeniowego zostaje odcięte. Przy­cięcie pędów przywraca równowagę między systemem korzeniowym a częścią nadziem­ną; ogranicza nadmierną transpirację, uła­twia przyjęcie się roślin i ich wzrost.

W pierwszych latach po posadzeniu roślin wykonuje się cięcie formujące, które ma na celu nadanie roślinom odpowiedniego kształtu. Dawniej formowano korony drzew owocowych wyłącznie za pomocą cięcia. Kiedy się okazało, że cięcie opóźnia owoco­wanie, zaczęto formować korony przez przy­ginanie pędów. W sadach intensywnych przyginanie pędów jest obecnie podstawo­wym zabiegiem formującym, cięcie - tylko uzupełniającym.

Niektóre formy drzew, np. szpalerową lub wrzecionową, można uzyskać wyłącznie dzięki przyginaniu pędów i słabemu cięciu. W sadach towarowych, gdzie wczesne wchodzenie drzew w okres owocowania jest bardzo ważne, nie wyprowadza się takich form, które wymagają intensywnego cięcia. Cięcie formujące znajduje obecnie większe zastosowanie w ogródkach przydomowych i na działkach, przy formowaniu sztucznych koron.

Po wejściu w okres owocowania co­roczne cięcie drzew i krzewów staje się ko­niecznością. Ma ono na celu regulowanie wzrostu i owocowania. Za pomocą cięcia utrzymujemy odpowiednie rozmiary i zagęszczenie koron drzew i krzewów. W sa­dach złożonych z drzew silnie rosnących ko­nieczne jest cięcie ograniczające wysokość i rozpiętość koron. Drzewa zbyt wysokie trudno skutecznie opryskiwać, a zbiór owo­ców jest uciążliwy i mało wydajny. Rozpię­tość koron musi umożliwiać swobodny prze­jazd ciągnika i maszyn towarzyszących.

Cięcie przerzedzające i odmładzają­ce korony ma na celu uzyskanie owoców dorodnych, w pełni wyrośniętych i wybarwionych. Przeciwdziała więc, w miarę sta­rzenia się drzew i krzewów, tendencji do wy­dawania nadmiernej ilości owoców, niestety, bardzo drobnych. Zmniejszenie liczby kwia­tów i zawiązków owocowych pozwala na do­rośniecie pozostałych owoców do wielkości charakterystycznej dla danej odmiany. Cię­cie sprzyja również regularnemu owoco­waniu.

Terminy cięcia

Jabłonie, grusze, śliwy, wiśnie, morele i brzoskwinie po wejściu w okres owocowania wymagają regularnego cięcia co roku. Coroczne cięcie zaczyna się wtedy, gdy drzewa osią­gają wiek 3-5 lat.

Stosowane jest cięcie zimowe i letnie. W Pol­sce powszechnie wykonywane jest tylko cięcie zimowe. W małych sadach można rozpocząć cięcie na przedwiośniu, w lutym lub marcu, i zakończyć w kwietniu. Jest to najbardziej odpowiedni okres cięcia jabłoni, grusz i śliw. W dużych sadach, gdzie cięcie zajmuje wiele tygodni, trzeba rozpocząć je w styczniu i prowadzić aż do maja, do czasu kwitnienia drzew.

Jeśli rozpoczynamy cięcie już od stycznia, to najpierw należy ciąć jabłonie wytrzymałe na mróz, np. 'Mclntosh' i wszystkie inne z tej grupy ('Lobo', 'Cortland', 'Aiwa' i 'Gloster'), następnie bardziej wrażliwe, a potem gru­sze, śliwy i wiśnie.

Z wieloletnich obserwacji i doświadczeń wynika, że cięcie na początku zimy odmian wrażliwych na mróz może wywołać prze­marznięcie miejsc wokół ran, lub nawet ca­łych drzew, jeśli temperatura spadnie poni­żej -25°C.

Wszystkie drzewa można ciąć bez szkody jeszcze w maju, przed kwitnieniem lub w czasie kwitnienia. Ze względu na organi­zację pracy, wskazane jest zakończenie cię­cia do połowy kwietnia, gdyż później przy­chodzą pilniejsze prace, takie jak opryski­wanie i pielęgnacja gleby, a rozrzucone gałę­zie utrudniają przejazd opryskiwaczy.

Cięcie letnie wykonywane jest od czerwca do września. W starych podręczni­kach sadowniczych można znaleźć opisy klasycznego cięcia letniego. Najbardziej zna­ne było cięcie opracowane przez francuskie go ogrodnika Luisa Loretta. Polegało ono na kilkakrotnym uszczykiwaniu w ciągu lata wierzchołków pędów w celu zahamowania ich wzrostu i zamiany w krótkopędy owoconośne. Cięcie takie było nieodzowne we francuskich ogrodach przypałacowych, przy prowadzeniu w formie sztucznej karło­wych jabłoni i grusz. Dzięki uszczykiwaniu pędów ograniczano wzrost drzew.

Na początku XX w. wprowadzono uprawę karłowych jabłoni i grusz w sadach towarowych. Uważano wtedy, że należy je ciąć w podobny sposób jak w ogrodach przypałacowych. Stąd też w książkach z okresu międzywojennego znajdujemy oddzielne opisy cięcia drzew silnie rosnących, które prowadzono w formie mniej lub bardziej naturalnej i oddzielne opisy cięcia drzew karłowych. Późniejsze doświadczenia wykazały, że chociaż drzewa karłowe znoszą lepiej cięcie niż drzewa silnie rosnące, to nie wymagają one specjalnego cięcia dla dobrego owocowania. Nawet przeciwnie, można je ciąć bardzo słabo, bo przyrasta na nich mało pędów.

Obecnie klasyczne cięcie letnie (wg Loretta) stosuje się wyłącznie w niektórych ogródkach przydomowych w Europie Zachodniej. W sadach towarowych natomiast upowszechniają się coraz bardziej uproszczone metody cięcia letniego.

Cięcie letnie bardziej niż zimowe hamuje wzrost drzew. Po cięciu letnim odbija mniej pędów niż po zimowym. Stąd też znajduje ono zastosowanie w gęsto sadzonych sadach intensywnych, jeśli zachodzi potrzeba ograniczenia rozmiarów drzew. W tym celu skraca się jednorazowo w lipcu wierzchołki intensywnie rosnących pędów lub też wycina silne pędy u podstawy. W sadach intensywnych wykonuje się coraz powszechniej cięcie letnie w celu uzyskania pięknego rumieńca na owocach. Wycina się wilki wyrosłe na konarach oraz silne przyrosty znajdujące się w górnej części korony. Aby uzyskać dobry rezultat, należy wyciąć wilki 4 tygodnie przed przewidywanym zbiorem owoców. Wycinanie wilków latem daje duże oszczędności czasu pracy przy późniejszym cięciu zimowym.

Do czasu zbioru owoców cięcie letnie ogranicza się zwykle tylko do pędów tegorocznych, na których nie ma owoców. Po zerwaniu owoców można ciąć drzewa w taki sam sposób, jak w czasie ich spoczynku zimowego. Latem, po zerwaniu owoców, należy ciąć czereśnie i wiśnie, bo są one w tym czasie najmniej narażone na porażenie przez choroby kory i drewna.

Cięcie letnie bywa także stosowane na plantacjach krzewów owocowych. Wszystkie pędy zeszłoroczne malin powinny być wycięte natychmiast po zerwaniu owoców. Przy uprawie porzeczek czerwonych i agrestu w formie szpalerowej, przycina się ściany szpaleru nożycami żywopłotowymi 2-3 tygodnie przed zbiorem owoców. Krzewy porzeczek czarnych i czerwonych oraz agrestu można prześwietlać w sierpniu, po zerwaniu owoców.

Powyższe wiadomości pochodzą z książki profesora Augustyna Miki pt. „Cięcie drzew i krzewów owocowych”.