Koń w terapii i edukacji - abc hipoterapii

Prezentowana książka, druga z serii ABC HIPOTERAPII, poświęcona jest koniowi w terapii i edukacji. Omówione są w niej rasy koni, które są wykorzystywane w pracy terapeutycznej, ich przygotowanie i późniejsze użytkowanie.

Autorami są doświadczeni hipoterapeuci i instruktorzy jazdy konnej będący jednocześnie lekarzami weterynarii, zootechnikami i specjalistami w dziedzinie pracy oraz komunikacji z końmi. Książka ma na celu ułatwienie zrozumienia konia, który jest współuczestnikiem procesu terapeutycznego, i opisanie takiego użytkowania go, aby udział w terapii przynosił wymierne korzyści pacjentom przy jednoczesnym zachowaniu dobrostanu zwierzęcia.

Książka przeznaczona jest dla przyszłych i obecnych hipoterapeutów, studentów kierunku hipologia i jeździectwo, jak również wszystkich osób zainteresowanych poznaniem i zrozumieniem koni oraz świadomą współpracą z nimi.

Pierwsza publikacja z serii ABC hipoterapii poświęcona została psychopedagogicznym aspektom pracy hipoterapeutycznej z dziećmi i młodzieżą z niepełnosprawnością. Po dwudziestu latach od jej wydania przygotowywane jest nowe wydanie, zaktualizowane i uzupełnione. Obecnie oddajemy do rąk Czytelników drugi tytuł z tej serii – Koń w terapii i edukacji. Wybór, przygotowanie, użytkowanie, którego redaktorem naukowym jest prof. dr hab. Marta Siemieniuch-Tartanus, lekarka weterynarii, instruktorka jazdy konnej i hipoterapii.

Autorami poszczególnych rozdziałów są doświadczeni koniarze – lekarze weterynarii, zootechnicy, instruktorzy jazdy konnej i hipoterapii. W większości mają oni za sobą kilkunastoletnie doświadczenie w pracy z końmi, w tym również końmi do terapii i edukacji. W poszczególnych rozdziałach przedstawione są rasy koni najczęściej użytkowanych w terapii i edukacji, wymagania, jakie powinien spełniać koń, sposoby jego przygotowania i użytkowania oraz opieki zootechnicznej i weterynaryjnej, jaką powinniśmy mu zapewnić.

Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Hipoterapeutycznego (PTHip) staraliśmy się stosować w książce najnowszą terminologię dotyczącą dziedziny, którą od lat w Polsce określaliśmy terminem hipoterapia. Obecnie termin ten został zastąpiony na całym świecie terminem Equine Assisted Services (EAS), co w dosłownym tłumaczeniu znaczy „usługi z pomocą koniowatych”. Polskie Towarzystwo Hipoterapeutyczne proponuje zastąpienie tej nazwy pojęciem „wsparcie z udziałem koni”, ponieważ w naszym kraju w terapii i edukacji użytkowane są głównie konie.

Według przyjętej definicji wsparcie z udziałem koni to uporządkowane działanie ukierunkowane na osiągnięcie wyznaczonego celu, do którego z uzasadnionych powodów włącza się konie, aby osiągnąć korzyści fizyczne, psychiczne i społeczne u ludzi. Warunkiem koniecznym  rowadzenia wsparcia z udziałem koni jest posiadanie szerokiej wiedzy dotyczącej zarówno ludzi, jak i koni. W Polsce wsparcie z udziałem koni prowadzą przede wszystkim instruktorzy hipoterapii i instruktorzy rekreacji ruchowej o specjalności hipoterapia.

W ramach ogólnego wsparcia z udziałem koni wyróżnia się oddziaływania bardziej specjalistyczne. Są to m.in.:

- terapia z udziałem koni, Equine Assisted Therapy (EAT);

- edukacja z udziałem koni, Equine Assisted Learning (EAL), np. terapia pedagogiczna, edukacja specjalna, edukacja rewalidacyjna, edukacja wczesnoszkolna i szkolna, coaching, samodoskonalenie;

- jeździectwo, aktywności z udziałem koni, np. terapeutyczna jazda konna, parajeździectwo, parawoltyżerka, parapowożenie, jeździectwo Olimpiad Specjalnych (Therapeutic Horse Riding, Adaptive Riding, Adaptive Driving, Para-Vaulting...) itp.

Terapia z udziałem koni to forma wsparcia, prowadzona przez wykwalifikowanych specjalistów (np. fizjoterapeutów, terapeutów zajęciowych, psychologów, psychoterapeutów, logopedów), którzy włączają przeszkolone konie w program terapeutyczny w celu uzyskania korzyści przez jej uczestników. Do prowadzenia terapii z udziałem konia konieczne jest posiadanie wykształcenia kierunkowego terapeutycznego i ukończenie dodatkowego szkolenia w zakresie wsparcia z udziałem koni. W ramach terapii z udziałem koni zostały wyróżnione:

fizjoterapia z udziałem koni, Equine Assisted Physiotherapy (EAPT). To forma wsparcia z udziałem koni, prowadzona przez wyspecjalizowanego fizjoterapeutę, wykorzystującego budowę, ruch konia oraz aktywności uczestnika na i przy koniu w celu poprawy funkcji motorycznych, uczestnictwa w różnych obszarach życia oraz jakości życia uczestnika;

terapia zajęciowa z udziałem koni, Equine Assisted Occupational Therapy (EAOT). To forma wsparcia z udziałem koni, prowadzona przez wyspecjalizowanego terapeutę zajęciowego, wykorzystującego aktywności na i przy koniu oraz środowisko koni, w celu rozwijania umiejętności samoobsługi i niezależności uczestnika, a w konsekwencji mająca poprawić jakość jego życia oraz poziom/stopień uczestnictwa w różnych obszarach życia;

terapia psychologiczna z udziałem koni, Equine Assisted Psychological Therapy (EAPsT). To forma wsparcia z udziałem koni prowadzona przez psychologa, wykorzystującego aktywności na i przy koniu oraz środowisko koni, aby usprawnić funkcje poznawcze, emocjonalne, społeczne i/lub behawioralne w celu poprawy poziomu/stopnia uczestnictwa w różnych obszarach życia oraz jakości życia uczestnika;

terapia logopedyczna z udziałem koni, Equine Assisted Speech and Language Therapy (EASLT). To forma wsparcia z udziałem koni prowadzona przez wyspecjalizowanego logopedę, wykorzystującego ruch konia oraz aktywności na i przy koniu i/lub jego środowisko, aby usprawnić komunikację uczestnika z otoczeniem i/lub jego mowę w celu poprawy jakości jego życia oraz poziomu/stopnia uczestnictwa w różnych obszarach życia.

Edukacja z udziałem koni to forma wsparcia prowadzona m.in. przez wyspecjalizowanego pedagoga, pedagoga specjalnego, psychologa lub psychoterapeutę, obejmująca zajęcia edukacyjne, psychoedukacyjne, korekcyjno-kompensacyjne, rewalidacyjne oraz działania stymulujące rozwój. Edukacja z udziałem koni może uzupełniać proces edukacji przedszkolnej, szkolnej, edukacji specjalnej czy proces rozwoju osobistego w dorosłym życiu.

Wprowadzone zmiany podyktowane są dążeniem do ujednolicenia na całym świecie terminologii dotyczącej działań z udziałem konia i jej coraz większej specjalizacji. Czytelnikom publikacji życzę, żeby znaleźli w niej odpowiedzi na nurtujące pytania, a przede wszystkim bezpiecznej i satysfakcjonującej pracy terapeutycznej i edukacyjnej w towarzystwie naszego niezastąpionego partnera – konia.

Anna Strumińska

Prezes Honorowy

Polskiego Towarzystwa Hipoterapeutycznego

Warszawa, grudzień 2024 r.

Przedmowa redaktora naukowego

Do pracy przy kolejnej publikacji z serii ABC hipoterapii zatytułowanej Koń w terapii i edukacji. Wybór, przygotowanie, użytkowanie skłoniła mnie prośba Pani Anny Strumińskiej, wieloletniej Prezes, a obecnie Prezesa Honorowego Polskiego Towarzystwa Hipoterapeutycznego. Podejmowanie kolejnych wyzwań i realizacja trudnych przedsięwzięć jest znakiem rozpoznawczym mojej kariery zawodowej. Dlatego też z ogromną przyjemnością podjęłam się tego nowego odpowiedzialnego zadania. Dziękuję Współautorom publikacji, że znaleźli czas i chęci, aby podzielić się swoją wiedzą i doświadczeniem z Czytelnikami.

Czuję się przede wszystkim lekarzem weterynarii, natomiast hipoterapeutą zostałam z chęci rozszerzenia zainteresowań i sprawdzenia, czy koniki polskie, których hodowlę prowadziłam w Stacji Badawczej PAN w Popielnie w latach 2016–2024, mogą być dobrymi końmi do terapii i edukacji. Konie były mi zawsze bliskie i od lat jestem z nimi związana zarówno zawodowo, jak i prywatnie. Nauczyły mnie dużo cierpliwości, pokory, empatii, umiejętności współpracy.

Mam nadzieję, że dzięki tej publikacji Czytelnicy będą mogli łatwiej zrozumieć konie, które są współuczestnikami procesu terapeutycznego, tak aby proces ten przynosił korzyści pacjentowi, ale równocześnie nie przynosił szkód współterapeucie, jakim jest koń.

W książce staraliśmy się zaprezentować różne podejścia do szkolenia koni, zarówno te tradycyjne oparte na koncepcji wykorzystania hierarchii panującej w stadzie koni i przeniesienia jej na relację koń–człowiek, jak również te bazujące na koncepcji równorzędnej relacji opartej na partnerstwie i dobrowolności. Wybór podejścia do pracy z koniem biorącym udział w terapii i edukacji będzie zależał nie tylko od wiedzy i doświadczenia szkoleniowca, ale także od tego, do czego chcemy naszego konia przygotować. Na przykład inne wymagania będziemy stawiać koniowi pracującemu w dziedzinie fizjoterapii z udziałem koni, a inne koniowi biorącemu udział w sesjach psychoterapii.

Mam nadzieję, że Koń w terapii i edukacji. Wybór, przygotowanie, użytkowanie będzie dobrym źródłem wiedzy dla przyszłych i obecnych hipoterapeutów, studentów kierunku Hipologia i Jeździectwo, jak również dla osób zainteresowanych poznaniem, zrozumieniem koni i świadomą współpracą z nimi.

Marta Siemieniuch-Tartanus

Spis treści

Przedmowa

Przedmowa redaktora naukowego

Zamiast wstępu

Relacja konia z hipoterapeutą.

Związek harmonijny czy oparty na dominacji?

Rasy koni użytkowane w terapii i edukacji

Jakie warunki powinien spełniać koń przeznaczony do terapii i edukacji?

Ocena predyspozycji koni do terapii i edukacji za pomocą testów behawioralnych

Edukacja konia i komunikacja z nim

Wychów źrebiąt i prawidłowa ich socjalizacja

Przygotowanie i szkolenie konia do terapii i edukacji

Użytkowanie konia w terapii i edukacji

Żywienie konia uczestniczącego w terapii i edukacji

Pielęgnacja konia uczestniczącego w terapii i edukacji oraz szczepienia ochronne

Zdrowie konia uczestniczącego w terapii i edukacji

Informacje o bezpieczeństwie produktu Informacje o producencie